İmam Malik'in Kelâmı ve Din Hususunda Tartışmaları Yasaklaması

[ebu_hureyre]

1. İbn Abdi'l-Berr, Mus'ab b. Abdullah ez-Zübeyrî'den dedi ki:

Malik b. Enes şöyle derdi:

"Din hakkında kelâm hoşuma gitmeyen bir şeydir. Bizim şehrimizin ahalisi hep ondan hoşlanmamışlardır ve onunla uğraşmayı yasaklaya gelmişlerdir. Cehm'in görüşü kader ve buna benzer her bir husustaki kelâm (söz söyleme) bu kabildendir. Ameli beraberinde getiren hususlar dışında kelâm sevilen bir şey değildir. Allah'ın dini ve aziz ve celil olan Allah'ın zatı hakkında kelâma gelince konuşmayıp susmayı daha çok severim. Çünkü ben bizim şehrimiz ahalisinin ameli gerektiren dışında din hakkında kelâmı yasakladıklarını gördüm."

(Câmiu Beyani'l-ilm, s. 415, Daru'l-Kutubi'l-lslamiyye baskısı.)

(Mus'ab b. Abdullah b. Mus'ab b. Sabit b. Abdullah b. ez-Zubeyr b. el-Avvam el-Esedi'dir. Medine'lidir. Bağdat'ta yerleşmiştir. İbn Hacer onun hakkında: "Doğru sözlüdür, neseb ilmini iyi bilen birisidir. 236 h. yılında vefat etmiştir" demektedir. (Takribu't-Tehzib, II, 252; Hayatı için bk. Tehzibu't-Teh-zib, X, 162)

2. Ebu Nuaym, Abdullah b. Nafi'den şöyle dediğini rivayet etmektedir:

Malik'i şöyle derken dinledim:

"Bir kimse Allah'a ortak koşmanın dışında bütün büyük günahları işlese ancak bu çeşitli heva ve bid'atlerden uzak kalsa -ve bu arada bazı sözler (kelâm)i de söz konusu etti- yine cennete girer." (Hilye, VI, 325)

3. el-Herevi, İshak b. İsa'dan şöyle dediğini rivayet etmektedir:

"Malik dedi ki:

Kim kelâm yoluyla dini öğrenmek isterse zındıklaşır, kim kimya (simyacılık) ile mal sahibi olmak isterse iflas eder, kim de hadisin garib lafızlarını öğrenmek isterse yalan söyler." (Zemmu'l-Kelâm, vr. 173 a)

(İshak b. İsa b. Necih el-Bağdadi. Onun hakkında İbn Hacer: "Doğru sözlüdür. 214 h. yılında vefat etmiştir" demektedir. (Takribu't-Tehzib, I, 60; Biyografisi için bk. Tehzibu't-Tehzib, I, 245)

4. Hatib, İshak b. İsa'dan dedi ki:

Malik b. Enes'in din hususunda tartışmaları ayıpladığını ve şöyle dediğini dinledim:

"Diğerinden daha çok mücadele ve tartışmayı beceren bir kimse her geldiğinde biz de Cebrail'in peygambere getirdiğini geri mi çevireceğiz?" (Şerefu Ashabu'l-Hadis, s. 5)

5. el-Herevî, Abdu'r-Rahman b. Mehdi'den şöyle dediğini rivayet etmektedir:

Malik'in huzuruna girdim. Yanında ona soru soran birisi vardı. Dedi ki:

"Muhtemelen sen Amr b. Ubeyd'in adamlarındansın. Allah Amr b. Ubeyd'e lanet eylesin. Çünkü o kelâmdan bid'at olan bu işi ortaya koymuş bulunmaktadır. Şayet kelâm bir ilim olsaydı ashab ve tâbiûn çeşitli ahkâm ve şer'i meseleler hakkında konuştukları gibi ona dair de bir şeyler söylerlerdi." (Zemmu'l-Kelâm, vr. 173 b)

6. el-Herevî, Eşheb b. Abdu'l-Aziz'den şöyle dediğini rivayet etmektedir:

Malik'i şöyle derken dinledim:

"Bid'atlerden çokça sakının."

Ona: Ey Abdullah'ın babası bid'atler nedir, diye soruldu. Şöyle dedi:

"Bid'at ehli kimseler Allah'ın isimleri, sıfatları, kelâmı, ilmi ve kudreti hakkında konuşup duran buna karşılık ashab-ı kiramın ve onlara güzel bir şekilde uyan tabiinin sustukları yerde susmayan kimselerdir." (Zemmu'l-Kelâm, vr. 173 a)

7. Ebu Nuaym, Şafiî'den şöyle dediğini rivayet etmektedir:

"Malik b. Enes'in yanına sapık bir fırka müntesibi olan bir kimse gelecek olursa şöyle derdi:

"Ben Rabbimden ve dinimden apaçık bir delil üzereyim. Sen ise şüphe eden birisisin. Bu sebeble şüphe eden bir başkasına git ve onunla tartış." (Hilye, VI, 324)

8. İbn Abdi'l-Berr, Malikî mezhebine mensup Mısırlı Ahmed b. Huveyzimendad'dan şöyle dediğini rivayet etmektedir:

el-Hilaf adlı kitabının icareler bahsinde dedi ki:

"Malik dedi ki:

"Heva ehlinin, bid'atçilerin ve yıldız falcılarının kitaplarının -ve daha başka kitapları da söz konusu etti- icare ile kiralanması caiz değildir. Daha sonra şunları söyledi:

Bizim mezhebimizin mensuplarına göre heva ve bid'at ehline mensup kimselerin kitabları Mutezile ve benzeri kelâmcıların kitablarıdır. Bu gibi hususlarda yapılan icare akitleri feshedilir." (Câmiu Beyâni'l-ilm, s. 316-317)

İşte bunlar İmam Malik'in tevhîde, ashab-ı kirama, imana, kelâm ilmine ve daha başka hususlara dair tavırlarını ve sözlerini ortaya koyan bazı işaretlerdir.