İmam Ahmed b. Hanbel'in Tevhide Dair Görüşleri

[ebu_hureyre]

1. Tabakatu'l-Hanabile (I, 416) adlı eserde şöyle denilmektedir:

"İmam Ahmed'e tevekküle dair soru soruldu, şu cevabı verdi:

O yaratılmışlardan ümit keserek onlardan bir şey beklemeye son vermektir."

2. Hanbel'in Kitabu'l-Mihne adlı eserinde (s. 68) belirtildiğine göre; İmam Ahmed b. Hanbel şöyle demiştir:

"Aziz ve celil olan Allah ezelden beri mütekellimdir. Kur'ân da, aziz ve celil olan Allah'ın kelâmıdır. O -hiçbir yönüyle- yaratılmamıştır. Allah kendi zatını vasfettiğinden fazla hiçbir şey ile nitelendirilmez."

3. İbn Ebi Ya'lâ, Ebu Bekr el-Mervezî'den şöyle dediğini nakletmektedir:

"Ahmed b. Hanbel'e Cehmiyyenin reddettiği Allah'ın sıfatlarına, onun görülmesine (ru'yete), israya ve Arş ile ilgili kıssaya dair hadisler hakkında sordum da hepsinin sahih olduğunu söyledi ve dedi ki:

"Ümmet bu haberleri kabul ile karşılamıştır. Bu haberler nasıl geldiyse öylece kabul edilirler." 168

4. Abdullah b. Ahmed, Kitabu's-Sunne'de dedi ki:

Ahmed dedi ki:

"Allah'ın konuşmadığını iddia eden bir kimse kâfirdir. Ancak bizler bu hadisleri geldikleri şekilde rivayet ederiz." (es-Sünne, s. 71, Daru'l-Kutubi'l-İlmiyye baskısı)

Lâlekâî, Hanbel'den rivayete göre (Tabakatu'l-Hanabile, I, 56);

İmam Ahmed'e ru'yete dair soru sorunca ona şu cevabı vermiştir:

"Bunlar sahih hadisler olup biz bunlara iman eder ve onları ikrar ve kabul ederiz. Aynı şekilde Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem'den sağlam senedlerle rivayet edilen bütün hadislere de iman eder ve onları kabul ederiz." (Şerhu İ'tikadi Ehl-i Sünnet-i ve'l-Cemaa, II, 507)

(Hanbel b. İshak b. Hanbel b. Hilal b. Esed Ebu Ali eş-Şeybani, Ahmed b. Hanbel'in amcasının oğludur. Hatib onun hakkında: Sika ve sağlam bir ravidir demiştir. 273 h. yılında vefat etmiştir. (Tarihu Bağdad, VIII, 286-287)

6. İbnu'l-Cevzî, Menakib(u'l-İmam Ahmed) adlı eserinde Ahmed b. Hanbel'in Musedded'e yazdığı mektubunda şu ifadeler de yer almaktadır:

"Yüce Allah kendi zatını ne ile nitelendirmişse siz de onu öylece nitelendiriniz. Kendi zatı hakkında neyi reddetmiş ise siz de Allah'tan onların uzak olduğunu belirtiniz..." (Menakibu'l-İmam Ahmed, s. 221)

(Musedded b. Muserhed b. Muserbel el-Esedi el-Basrî. Zehebî hakkında şunları söylemektedir: İmam, hafız ve hüccettir. 228 h. yılında vefat etmiştir. (Siyeru A'lâmi'n-Nubelâ, X, 591) Ayrıca bk. Tehzîbu't-Tehzîb, X, 107.)

7. İmam Ahmed'in "Kitabu'r-Reddi ale'l-Cehmiyye" adlı eserinde şu ifadeler yer almaktadır:

"O -yani Cehm b. Safvan- Allah'ın kitabında kendi zatını nitelendirdiği yahutta Rasûlünün belirttiği herhangi bir sıfat ile nitelendiren kimsenin kâfir olduğunu ve müşebbiheden sayılacağını iddia etmiştir." (er-Reddu ale'l-Cehmiyye, s. 104)

8. İbn Teymiyye "ed-Der'u" adlı eserinde İmam Ahmed'in şu sözünü nakletmektedir:

"Herhangi bir sınır söz konusu olmadan herhangi bir kimsenin niteliğini ya da sınırını belirlemesi de söz konusu olmaksızın Allah'ın Arşın üzerinde dilediği şekilde ve dilediği gibi olduğuna iman ederiz. Allah'ın sıfatları ondandır ve onun içindir. O kendi zatını vasfettiği şekildedir. Gözler onu idrâk edemez." (Deru Teârudi'l-Akli ve'n-Nakl, II, 30)

9. İbn Ebi Ya'lâ, Ahmed'den şöyle dediğini rivayet etmektedir:

"Allah'ın âhirette görülmeyeceğini iddia eden bir kimse kâfirdir ve Kur'ân'ı yalanlayan bir kimsedir." (Tabakatu'l-Hanabile, I, 59, 145)

10. İbn Ebi Ya'lâ, Abdullah b. Ahmed'den şöyle dediğini nakletmektedir:

"Ben babama: Allah Musa ile konuştuğunda bir ses ile onunla konuşmadı, diyen bir topluluğa dair soru sordum.

Babam şöyle dedi: Allah bir ses ile konuştu ve biz bu hadisleri geldikleri gibi rivayet ederiz." (Tabakatu'l-Hanabile, I, 185)

11. Lâlekâî, Abdus b. Malik el-Attar'dan şöyle dediğini rivayet etmektedir:

Ebu Abdullah Ahmed b. Hanbel'i şöyle derken dinledim:

"...Kur'ân Allah'ın kelâmıdır, yaratılmış değildir. Sakın o yaratılmamıştır demekte gevşeklik gösterme. Çünkü Allah'ın kelâmı ondandır. Onun da hiçbir şeyi yaratılmış değildir." (Şerhu Usuli İtikadı Ehli's-Sünneti ve'l-Cemaa, I, 157)