İmam Ahmed b. Hanbel'in Kelâmdan ve Din Hakkında Tartışmalardan Alıkoyması

[ebu_hureyre]

1. İbn Batta, Ebu Bekr el-Mervezî'den şöyle dediğini rivayet etmektedir:

"Ebu Abdullah'ı şöyle derken dinledim:

Kim kelâmla uğraşırsa iflah olmaz. Kim kelâmla uğraşırsa onun bir cehmî olma ihtimali uzak değildir." (el-İbane, II, 538)

2. İbn Abdi'l-Berr, Câmiu Beyâni'l-İlm adlı eserinde Ahmed'den şöyle dediğini rivayet etmektedir:

"Kelâmla uğraşan bir kimse asla iflah olmaz. Kelâmı inceleyip de kalbinde bir rahatsızlık bulunmayan kimseyi hemen hemen göremezsin." (Camiu Beyani'l-ilm, II, 95, Daru'l-Kütübi'l-İlmiyye baskısı)

3. el-Herevî, Abdullah b. Ahmed b. Hanbel'den şöyle dediğini rivayet etmektedir:

"Babam Ubeydullah b. Yahya b. Hakan'a şunları yazdı:

Ben kelâmla uğraşan birisi değilim. Kelâmın bu işlerle de bir ilgisi olduğu kanaatinde değilim. Benim görüşüm ancak Allah'ın kitabında ya da Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem'in hadisinde olanlardır. Bunun dışındakilere gelince bunlar hakkında söz söylemek övülen bir iş değildir." (Zemmu'l-Kelâm, vr. 216 b)

(Ebu'l-Hasen Ubeydullah b. Yahya b. Hakan et-Türkî. Bağdad'da yerleşmiştir. Zehebî onun hakkında şunları söylemektedir:

"Pek büyük bir vezirdir. el-Mütevekkile ve el-Mutemed'e vezirlik yapmıştır. Mütevekkil nezdinde üstün bir mevkii vardı. Oldukça cömert bir kimse idi."

İbn Ebi Ya'lâ da şöyle demiştir:

"Bizim imamımızdan bazı nakillerde bulunmuştur. Bunlardan birisi de şudur:

Ahmed'i şöyle derken dinledim:

"Ben kendimi sultanın malını almaktan uzak tutarım. Bununla birlikte haram değildir." 263 yılında vefat etmiştir. (Siyer-u Alami'n-Nubela, XIII, 9; Tabakatu'l-Hanabile, I, 204)

4. İbnu'l-Cevzî, Musa b. Abdullah et-Tarsusî'den şöyle dediğini rivayet etmektedir:

"Ahmed b. Hanbel'i şöyle derken dinledim. Kelâm ehli ile sünneti savunsalar dahi oturup kalkmayınız." (Menakibu'l-İmam Ahmed, s. 205)

5. İbn Batta, Ebu'l-Harik es-Sâyığ'dan şöyle dediğini rivayet etmektedir:

"Her kim kelâmı sevecek olursa kalbinden çıkmaz. Sen kelâmla ilgilenen birisinin iflah olduğunu göremezsin." (İbn Batta, el-İbâne, II, 539)

6. İbn Batta, Ubeydullah b. Hanbel'den şöyle dediğini rivayet etmektedir:

"Babam bana anlattı dedi ki:

Ebu Abdullah'ı şöyle derken dinledim:

Sünnete ve hadise dört elle sarılmaya bakınız. Bu yolla Allah size fayda sağlayacaktır. Sakın çeşitli konulara derinliğine dalıp tartışmaya ve münakaşaya da girmeyiniz. Çünkü kelâmı seven bir kimse iflah olmaz. Her kim bir kelâm (konusu) çıkartıp ortaya atarsa sonunda bir bid'ate varır. Çünkü kelâm hayra çağırmaz. Ben kelâmı, kelâma dalmayı ve tartışmayı sevmiyorum. Sizlere sünnetlere, rivayetlere ve kendisiyle yararlanacağınız fıkha sarılmayı tavsiye ederim. Tartışmayı ve sapıklarla tartışmacı kimselerin sözlerini bırakınız. Bizim yetiştiğimiz insanlar bu tür şeyleri bilmiyorlardı. Kelâmcılardan da uzak kalıyorlardı. Kelâmın akıbeti hayra gitmez. Allah bizi de, sizleri de fitnelerden korusun. Bizleri de, sizleri de helake götüren her bir yoldan esenliğe kavuştursun." (İbn Batta, el-İbâne, II, 539)

7. Yine İbn Batta, el-İbâne'de Ahmed'den şöyle dediğini rivayet etmektedir:

"Bir adamın kelâmı sevdiğini görürsen ondan sakın." (İbn Batta, el-İbâne, II, 540)

Bunlar İmam Ahmed'in -Allah'ın rahmeti üzerine olsun- dinin esaslarına dair çeşitli meseleler hakkındaki görüşleridir, Kelâm ilmine karşı tutumu da budur.